กาแฟ Catuai นั้น เป็นที่รู้จักในฐานะพันธุ์กาแฟชั้นเยี่ยม และได้มีการปลูกมานานกว่า 4 ทศวรรษแล้ว ถึงแม้ว่าในตอนนี้จะไม่ใช่กาแฟที่มีความแปลกใหม่อะไรในท้องตลาด แต่ก็นับว่าเป็นกาแฟคุณภาพ มีคุณค่า ให้ผลผลิตที่สูง และสามารถทำกำไรให้กับผู้ผลิตได้อย่างมากมายมหาศาล
เมื่อเร็ว ๆ นี้ ในช่วงปี 2019 ถือว่าเป็นยุคฟื้นฟูของ Catuai เลยก็ว่าได้ ได้มี Catuai มากมายหลากหลายพันธุ์ที่โดดเด่น และทำคะแนนได้ดี ถึงกับได้รับการจัดอันดับให้เป็นกาแฟที่ดีที่สุดในโลกเลยก็มี และที่สำคัญ ยังได้รับรางวัล Cup of Excellence ของประเทศบราซิลถึงสองปีติดกันเลย
นั่นแสดงว่า Catuai ก็นับเป็นกาแฟที่มีความน่าสนใจพันธุ์หนึ่ง และต้องมีอะไรบางอย่าง ถึงได้เกิดปรากฏการณ์นี้ขึ้น วันนี้ผมจะพาคุณไปทำความรู้จัก Catuai พร้อมกับศึกษาเขาให้มากขึ้นกัน และต่อไปนี้คือ สิ่งที่คุณอาจจะยังไม่รู้ เกี่ยวกับกาแฟ Catuai นี้
Catuai มาจากไหน
แม้ว่า Catuai จะเป็นพันธุ์กาแฟที่ผู้คนหันมาให้ความสนใจ และนำไปพัฒนาพันธุ์ ศึกษาและวิจัยกันมาตั้งแต่ปี 1940 (จึงเรียกได้ว่า เป็น Catuai cultivar) แต่ก็เป็นที่รู้จักเพียงหยิบมือ แค่เพียงในบราซิล ช่วงปี 1972 เท่านั้น Catuai นี้เป็นกาแฟที่เกิดขึ้นจากการกลายพันธุ์ตามธรรมชาติ และการผสมข้ามพันธุ์กันระหว่างกาแฟอาราบิก้า Caturra เหลือง และ Mundo Novo ถึงอย่างนั้นเอง ผลผลิตของ Catuai ก็ยังเป็นผลผลิตที่เป็นสีแดง และมีสีอื่น ๆ ด้วย เนื่องจากต้นกาแฟพันธุ์นี้มีขนาดค่อนข้างเล็ก ดังนั้นการปลูกต้นกาแฟ จึงปลู่ได้ใกล้กันมากขึ้น ความหนาแน่นในการปลูกสูง สามารถที่จะเก็บเกี่ยวผลผลิตได้ง่ายกว่า และเข้าถึงการดูแลได้รวดเร็วและสะดวกกว่า ผลผลิตที่ได้จึงค่อนข้างสูงเป็นธรรมดา
Catuai ได้ถูกทำให้เป็นที่รู้จักครั้งแรกในกัวเตมาลา ปี 1970 ซึ่งในปัจจุบันได้กลายมาเป็นผลผลิตกาแฟประมาณ 20 เปอร์เซ็นต์ของประเทศ ต่อมาก็ได้มีการนำไปปลูกในฮอนดูรัสในปี 1983 และก็เช่นกัน ปัจจุบัน Catuai ได้กลายมาเป็นอาราบิก้าที่ปลูกกันอย่างแพร่หลายในประเทศ กลายมาเป็นอาราบิก้าที่มีสัดส่วนเกือบครึ่งของทั้งหมด และต่อมาในปี 1985 ก็ได้มีการนำเอา Catuai เข้าไปปลูกในคอสตาริก้าด้วย
พันธุ์ย่อยของ Catuai อันที่จริงแล้วมีออกมาด้วยกันมากมายหลากหลาย แต่ถึงอย่างนั้น ก็ไม่ได้มีการระบุชื่ออย่างเป็นทางการ ก็ยังคงเรียกกันว่า Catuai อยู่แบบนั้น ส่วนใหญ่จะปลูกกันในประเทศแถบอเมริกากลาง
การปลูกและการโพรเซส
การเก็บเกี่ยวผลผลิตของ Catuai ครั้งแรกนั้น จะเกิดขึ้นภายในระยะเวลา 3 ปีหลังจากเริ่มปลูกเท่านั้น พืชพันธุ์นี้เป็นพันธุ์ที่จะทำการผสมพันธุ์ได้ดีหากทำการใส่ปูนลงไป ดังนั้น การใส่ปูนจะทำให้พืชได้ผลผลิตที่ดีมากยิ่งขึ้นไป
แต่นั่นก็ไม่ใช่ทั้งหมด ก็ยังคงมีทั้งผลเชอรี่ส่วนหนึ่งที่พร้อมสำหรับเก็บเกี่ยว และผลเชอรี่อีกส่วนหนึ่งที่ยังคงต้องใช้เวลานานกว่านั้น ด้วยระยะเวลาที่ค่อนข้างนานนี้เอง ทำให้ต้องใช้ทั้งแรงงานและเครื่องจักรในการจัดการและดูแลพืชเป็นเวลานานขึ้น และถึงแม้ว่าจะเก็บเกี่ยวผลผลิตในรอบแรกเป็นที่เรียบร้อยแล้ว ก็ยังคงจำเป็นต้องใช้ทั้งแรงงานและเครื่องจักรในการดูแล Catuai เพื่อที่จะสามารถให้ผลผลิตได้ในครั้งถัด ๆ ไป
ในเรื่องของการนำเอา Catuai มาทำการโพรเซสนั้น วิธีการที่เลือกมาใช้จะมีความแตกต่างกันในแต่ละท้องที่และแต่ละประเทศ อย่างในบราซิล จะนิยมนำเอา Catuai มาทำการโพรเซสแบบ Natural Process และใช้วิธีการดั้งเดิม ด้วยวิธีการจะเป็นการเพิ่มบอดี้ในตัวกาแฟ อีกทั้งยังเป็นการสร้างโปรไฟล์ที่แตกต่างออกไปด้วย ในอเมริกากลางส่วนมากก็จะโพรเซสแบบ Natural Process และมักจะใช้วิธีการตากกาแฟให้แห้ง ซึ่งเหล่านี้เกิดขึ้นในหมู่ผู้ผลิตรายเล็ก ๆ แต่ถึงอย่างนั้นก็มีอยู่บ้าง ที่ในบางผู้ผลิตเลือกที่จะใช้วิธีการอบหรือใช้เครื่องจักร
ปัญหาใหญ่ที่สุดในการปลูก Catuai คือในเรื่องของความต้านทานการเกิดโรคสนิมในใบ การติดเชื้อรา และความต้านทานแมลงและศัตรูพืชที่ไม่ดีนัก ด้วยเหตุนี้ ในปัจจุบันจึงเริ่มมีการสร้างพันธุ์ (cultivar) ใหม่ ๆ ขึ้นมามากขึ้น ได้มีพื้นที่ทดลองในบราซิล ทำการปลูก Catuai ที่ทนทานต่อโรคสนิมในใบมากกว่าผู้ผลิตอื่น ๆ โดยใช้พื้นที่ที่มีสภาพภูมิประเทศ สภาพอากาศ และปัจจัยอื่น ๆ ที่เหมาะสม ผลผลิตที่ได้ดีกว่าจริง แต่หากจะทำแบบนี้ได้แพร่หลายและเป็นวงกว้าง มีความจำเป็นที่จะต้องเพิ่มค่าใช้จ่ายในการดูแล และนี่จะเป็นการไปเพิ่มต้นทุน และลดผลกำไรของเกษตรกร
โดยทั่วไปแล้วในบราซิลเองค่อนข้างได้เปรียบกว่าหลายประเทศในอเมริกากลาง ในไร่ที่มีการใช้เครื่องจักร การปฏิบัติอย่างเคร่งครัดตามหลักการเกษตร บวกกับการใช้สารกำจัดศัตรูพืชอย่างถูกต้องและถูกเวลา โรคสนิมในใบก็จะไม่เป็นปัญหาเท่าไหร่ ไม่เหมือนกับอย่างในบางประเทศแถบอเมริกากลาง หรือโคลอมเบีย
โปรไฟล์รสชาติของ Catuai
Catuai เป็นกาแฟที่มีโปรไฟล์รสชาติที่ค่อนข้างหลากหลาย ความหลากหลายเหล่านี้ขึ้นอยู่กับทั้งกรรมวิธีการปลูกและการโพรเซส บ่อยครั้งที่เราดื่ม Catuai เรามักจะได้รสของช็อคโกแลต คาราเมล น้ำตาลทรายแดง น้ำผึ้ง อัลมอนด์ ไปจนถึงเครื่องเทศย่างลูกจันทน์เทศก็มี และเพื่อให้ได้โปรไฟล์รสชาติของกาแฟที่มีความซับซ้อนและแตกต่าง ในเรื่องของการปลูกและการโพรเซสจึงค่อนข้างสำคัญ
ในเรื่องของสีของ Catuai ที่แตกต่างกัน ถึงอย่างนั้นในเรื่องของรสชาติก็ไม่ได้แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญ แต่ถึงอย่างนั้น ก็ยังไม่เคยมีการศึกษาหรือการวิจัยว่า Catuai สีแดงกับ Catuai สีเหลือง เหมือนหรือแตกต่างกันอย่างเป็นทางการ ถึงจะยังไม่ได้มีการศึกษา แต่โดยปกติทั่วไปแล้ว ก็ยังไม่เห็นความแตกต่าง
แต่ถึงจะบอกว่าไม่แตกต่าง Catuai สีแดง หากถูกปลูกในอุณหภูมิและความสูงที่เหมาะสม อาจให้กาแฟที่มีบอดี้หนักกว่าได้ ในขณะเดียวกัน Catuai สีเหลือง อาจจะมีบอดี้ที่นุ่มกว่าได้ ไม่ใช่แค่เรื่องของการปลูก กระบวนการทั้งหมดที่เกิดขึ้นหลังการเก็บเกี่ยวก็มีส่วนให้กาแฟแตกต่างได้ หลายคนบอกว่า Catuai สีแดง ยังคงสามารถให้โปรไฟล์รสชาติที่มีความซับซ้อนกว่า
Catuai กับ Mundo Novo ค่อนข้างที่จะมีความคล้ายกันมาก แม้ว่า Catuai (โดยเฉพาะ Catuai สีเหลือง) จะเป็นที่ต้องการมากในท้องตลาด แต่ก็บอกไม่ได้เต็มปากว่าเพราะรสชาติที่โดดเด่นของตัวกาแฟเอง หากลองให้ปิดตาชิมกาแฟแล้ว กาแฟสองพันธุ์นี้ค่อนข้างยากที่จะแยกแยะ หากอยากเรียนรู้ความแตกต่าง Catuai กับ Mundo Novo เหมาะสมอย่างยิ่งที่จะลองเรียนรู้ดู เนื่องจากความใกล้เคียงและความต่างที่เล็กน้อยนี้เอง
แม้ว่า Catuai จะเป็นกาแฟที่ยอดเยี่ยมในแง่ของการให้ผลผลิตเอง แต่ถึงอย่างนั้น กาแฟ Catuai ก็ยังคงเป็นกาแฟที่มีความอ่อนไหวต่อโรคต่าง ๆ โดยเฉพาะโรคสนิมในใบ นอกจากนี้ ยังมีความต้องการในเรื่องของโภชนาการที่ค่อนข้างสูงในระหว่างการเจริญเติบโต นั่นมาพร้อมกับต้นทุนในการดูแลที่สูงขึ้นไปด้วย หากอยากได้กาแฟคุณภาพ
แต่ถึงอย่างนั้น Catuai ก็เป็นกาแฟพันธุ์หนึ่งที่มีประสิทธิภาพในเรื่องของการสร้างโปรไฟล์รสชาติที่มีเอกลักษณ์เฉพาะ และมีความหลากหลายสูง ขึ้นอยู่กับสถานการณ์ต่าง ๆ ทั้งในเรื่องของการเพาะปลูก สถานที่ องค์ความรู้ที่เรามี และอื่น ๆ อีกมากมาย Catuai มีศักยภาพถึงขั้นนั้น ดังนั้นจึงเหมาะสมมากที่จะดันให้ Catuai มีชื่อเสียงขึ้นมา หากได้รับการสนับสนุนมากพอ