ประเทศฮอนดูรัสนั้น เป็นประเทศที่ค่อนข้างเล็ก แต่ก็เป็นประเทศหนึ่งที่ผลผลิตสำคัญคือ กาแฟฮอนดูรัส โดยเฉพาะอย่างยิ่ง กาแฟเกรดพิเศษ ซึ่งประเทศแห่งนี้มีทั้งระดับความสูงและภูมิอากาศที่แตกต่างกันออกไป ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับภูมิภาคไหน โดยกาแฟที่ถูกผลิตในฮอนดูรัสจะถูกผลิตใน 6 ภูมิภาคที่แตกต่างกันออกไป และแน่นอนว่าในแต่ละที่ก็จะมีวิธีการโพรเซสที่แตกต่างกันไปด้วย
ในปี 2021 ประเทศฮอนดูรัสเป็นประเทศที่ 4 ที่เป็นเจ้าภาพจัดการประชุม Producer & Roaster Forum ซึ่งเป็นงานที่เกี่ยวข้องกับกาแฟที่ยิ่งใหญ่ที่สุด ที่เกิดขึ้นในประเทศในช่วง 10 ปีที่ผ่านมา นับว่ามีความสำคัญกับประเทศเล็ก ๆ นี้มาก โดยในประเทศฮอนดูรัสนี้มีพันธุ์กาแฟที่มีความหลากหลายแตกต่างกันออกไปมาก วันนี้เราจะมาคุยกันเรื่องนี้
พันธุ์กาแฟของฮอนดูรัส Instituto Hondureño del café (IHCAFE) เป็นองค์กรที่มุ่งส่งเสริมความยั่งยืนทางสังคมและเศรษฐกิจ สำหรับผู้ปลูกกาแฟผ่านการส่งเสริมการผลิตกาแฟในท้องถิ่น และได้มีส่วนหนึ่งในองค์กรนี้ที่ส่งเสริมการผลิตกาแฟสเปเชียลตี้ในฮอนดูรัส ซึ่งได้ส่งขายไปทั่วโลก
ในประเทศแห่งนี้ได้แบ่งพื้นที่การผลิตกาแฟออกเป็น 6 ภูมิภาคได้แก่ Copán, Opalaca, Montecillos, El Paraiso, Agalta และ Comayagua จากข้อมูลของ IHCAFE มีพันธุ์ กาแฟฮอนดูรัส ที่แตกต่างกันมากมาย ซึ่งเหล่านี้เป็นพันธุ์กาแฟยอดนิยมที่ปลูกภายในประเทศ
พันธุ์กาแฟยอดนิยมในฮอนดูรัส
- Lempira ซึ่งเป็นกาแฟลูกผสมระหว่าง Caturra และ Timor เป็นพันธุ์กาแฟที่ให้ผลผลิตสูงในระดับปานกลาง เจริญเติบโตได้ดีในอุณหภูมิที่อบอุ่นขึ้นมาเล็กน้อยและดินมีความเป็นกรด ต้นกาแฟมีขนาดเล็ก บริเวณปลายใบจะมีสีบรอนซ์ และต้องการสารอาหารจำนวนมาก ไวต่อการเกิดโรคสนิมในใบ และ Ojo de Gallo ซึ่งเป็นเชื้อราที่จะเป็นจุดใบสีเหลืองเล็ก ๆ หากทิ้งไว้จะทำให้ใบร่วงหล่น และผลเชอรี่ก็จะร่วงด้วย
- Bourbon พันธุ์กาแฟยอดนิยม ซึ่งให้ผลผลิตกาแฟในระดับที่ค่อนข้างสูง (หากนำมาปลูกกลางแจ้ง ในทางกลับกัน จะให้ผลผลิตที่ต่ำลงเมื่อนำไปปลูกในที่ร่ม) ด้วยเหตุนี้เองหลายส่วนของโลก จึงได้นำกาแฟพันธุ์อื่น ๆ เข้ามาแทนที่ Bourbon อย่าง Caturra, Catuai และ Mundo Novo แต่ถึงอย่างนั้นกาแฟพันธุ์นี้ก็ยังคงเป็นกาแฟที่คุ้มค่าแก่การลงทุน หากทางผู้ผลิตมีต้นทุนเวลาและใส่ใจมากพอ
- Catuai เป็นกาแฟพันธุ์ไฮบริดที่ให้ผลผลิตที่สูง อาราบิก้าเกือบครึ่งในประเทศฮอนดูรัสเป็น Catuai เนื่องจากโดยธรรมชาติแล้ว ต้นของ Catuai จะมีขนาดเล็ก ดังนั้นจึงสามารถปลูกโดยให้ผลผลิตที่มากขึ้น และใช้พื้นที่น้อยลง ต้นของ Catuai นั้นจะมีลักษณะใบสีเขียว ผลเชอรี่จะมีขนาดปานกลาง มีทั้ง Yellow Catuai และ Red Catuai แต่ถึงอย่างนั้นก็เหมือนกับอาราบิก้าพันธุ์อื่นหลายพันธุ์ คือมีความอ่อนไหวสูงต่อการเกิดสนิมในใบ
- Caturra เป็นกาแฟพันธุ์ที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ ซึ่งกลายพันธุ์มาจาก Bourbon ถูกค้นพบครั้งแรกเมื่อกว่าศตวรรษที่ผ่านมาในบราซิล และเช่นเดียวกับ Catuai ที่ลำต้นมีขนาดค่อนข้างเล็ก ทำให้สามารถปลูกเพื่อนำผลผลิตมาใช้ได้มากขึ้น แต่ก็ยังมีความอ่อนไหวต่อการเกิดสนิมในใบด้วย ด้วยเหตุนี้เอง Caturra จึงได้ถูกนำมาพัฒนาพันธุ์ให้มีความต้านทานมากขึ้น โดยปกติแล้วกาแฟพันธุ์นี้จะเป็นพืชที่มีต้นขนาดเล็ก ใบสีเขียว และเมล็ดกาแฟมีขนาดปานกลาง ผลผลิตที่ได้ค่อนข้างดีและมีคุณภาพ
- Pacas เป็นกาแฟอีกพันหนึ่งที่เกิดจากการกลายพันธุ์ตามธรรมชาติของ Bourbon ถูกค้นพบครั้งแรกใน El Salvador และยังคงผลิตกันในประเทศจนถึงทุกวันนี้ IHCAFE ได้เปิดตัว Pacas นี้ครั้งแรกในฮอนดูรัสเมื่อปี 1974 กาแฟพันธุ์ Pacas ให้ผลผลิตที่ได้มาตรฐาน ลักษณะลำต้นจะเป็นต้นแคระที่มีปลายใบสีเขียว ถึงแม้จะเป็นพืชที่เหมาะจะปลูกในพื้นที่สูง แต่ก็สามารถปรับตัวให้เข้ากับระดับความสูงที่ต่ำลงมาได้ด้วย อัตราการสุกและผลผลิตอยู่ในระดับปานกลาง ต้องการสารอาหารในปริมาณปานกลาง มีความไวต่อการเกิดสนิมในใบ
- Typica กาแฟพันธุ์นี้เป็นหนึ่งในกาแฟอาราบิก้าที่เก่าแก่และมีความสำคัญที่สุดในโลก ถูกค้นพบในช่วงทศวรรษ 1700 เป็นกาแฟที่ให้ผลผลิตค่อนข้างน้อย แต่มีคุณภาพมาก ลักษณะลำต้นค่อนข้างสูง มีปลายใบเป็นสีออกบรอนซ์ทอง ผลเชอรี่มีความใหญ่ แต่ก็ยังมีความอ่อนไหวต่อโรค และต้องใช้เวลาในการสุกพอสมควร ที่สำคัญต้องได้รับปริมาณสารอาหารที่เพียงพอด้วย
- IHCAFE 90 พันธุ์กาแฟที่สามารถให้ผลผลิตที่สูงในระยะเวลาอันสั้น มีลักษณะที่สำคัญคือ เป็นพืชแคระที่มีปลายใบสีบรอนซ์เข้ม และขนาดของผลเชอรี่อยู่ในระดับปานกลาง รสชาติเมื่อนำมาคัพปิ้งแล้วค่อนข้างมีคุณภาพ ปลูกในระดับความสูงที่ค่อนข้างสูง มีความอ่อนไหวต่อการเกิดสนิมในใบกาแฟ และเชื้อรา Ojo de Gallo
- Villa Sarchi เป็นพันธุ์กาแฟที่เกิดจากการกลายพันธุ์ตามธรรมชาติของ Bourbon แต่เป็นการกลายพันธุ์ของยีนเดี่ยว ทำให้ต้นกาแฟมีขนาดเล็กลง กำเนิดในประเทศคอสตาริกา และเข้ามาในประเทศฮอนดูรัสเมื่อปี 1974 โดย IHCAFE กาแฟพันธุ์นี้จะเติบโตบนที่สูง มีความทนทานต่อลมแรงได้ ลักษณะปลายใบสีเขียว ผลเชอรี่มีขนาดเล็กเช่นเดียวกับ IHCAFE 90 จำเป็นต้องได้รับสารอาหารจำนวนมาก และมีความไวต่อการเกิดสนิมในใบและเชื้อรา Ojo de Gallo เช่นเดียวกัน
ความหลากหลายในพันธุ์
อย่างที่เราเห็นกันว่า ได้มีกาแฟที่ปลูกมากมายหลากหลายพันธุ์มาก ๆ ในฮอนดูรัส ตั้งแต่ในช่วงยุค 70 ประเทศแห่งนี้ได้นำกาแฟ 3 พันธุ์มาจากประเทศเพื่อนบ้าน Pacas จาก El Salvador, Villa Sarchi จาก Costa Rica และ Catuai จาก Guatemala นอกจากนี้ยังได้ทำการสร้างกาแฟ 2 พันธุ์ใหม่ในช่วงยุค 90 คือ IHCAFE 90 และ Lempira ที่สร้างกาแฟพันธุ์ใหม่ขึ้นเพื่อต้องการจะแก้ปัญหา โดยการเพิ่มความต้านทานโรคและพยายามทำให้กาแฟมีคุณภาพมากขึ้น
กาแฟพันธุ์ Bourbon และ Typica เป็นกาแฟที่สามารถพบได้ทั่วไป ถึงแม้ว่าจะเป็นพันธุ์กาแฟที่มีคุณภาพยอดเยี่ยมก็ตาม แต่ผลผลิตที่ได้นั้นค่อนข้างต่ำ และตัวกาแฟเองก็มีความอ่อนไหวต่อการเกิดสนิมในใบและโรคพืชอื่น ๆ มากด้วย ดังนั้นจึงจำเป็นจะต้องได้รับการดูแลมากขึ้นเป็นพิเศษ ไม่ว่าจะในกระบวนการปลูกหรือกระบวนการผลิต ไปจนถึงกระบวนการโพรเซส แต่ผลผลิตให้ได้ก็นับว่าคุ้มค่า ราคาของกาแฟทั้ง 2 พันธุ์นี้ค่อนข้างจะสูงเลยทีเดียว ดังนั้นจึงมีเกษตรกรหลายรายที่เลือกที่จะใช้กาแฟ 2 พันธุ์นี้เป็นกาแฟ 2 พันธุ์หลักในไร่ของตน
Lempira และ IHCAFE 90 อาจเป็นพันธุ์กาแฟที่มีความทนทานมากกว่าพันธุ์อื่น ๆ แต่ก็เป็นพันธุ์ที่ต้องการสารอาหารมากขึ้นด้วย ดังนั้นผู้ผลิตจึงจำเป็นจะต้องลงทุนเพิ่ม ซึ่งจะมีค่าใช้จ่ายสูงขึ้น ด้วยเหตุนี้ราคาของกาแฟทั้ง 2 พันธุ์นี้จึงสูงขึ้นด้วยเช่นกัน แต่ผู้ซื้อและผู้บริโภคก็มั่นใจได้เลยว่าจะได้กาแฟที่มีคุณภาพดี
Caturra และ Catuai ทั้งสองต่างเป็นกาแฟที่มีความอ่อนไหวต่อโรคบางชนิด ดังนั้นจึงจำเป็นจะต้องได้รับการดูแลมากเป็นพิเศษ การลงทุนปลูกกาแฟ 2 พันธุ์นี้ก็ค่อนข้างสูงด้วย Pacas และ Villa Sarchi เป็นกาแฟที่มีคุณภาพดีเยี่ยม และให้ผลผลิตที่ค่อนข้างดี รสชาติของกาแฟที่ได้ก็ออกมาดี แต่ก็คล้ายกับกาแฟพันธุ์อื่น ๆ พืชจะต้องได้รับการดูแลเอาใจใส่เป็นพิเศษ ถึงจะทำให้ราคาของผลผลิตที่ได้ค้นออกมาสูง
เราหลายคนน่าจะคุ้นเคยกับ กาแฟฮอนดูรัส กันเป็นอย่างดี เพราะไม่ว่าจะที่ไหน เราก็สามารถหากาแฟฮอนดูรัสกินกันได้ง่าย ๆ (โดยเฉพาะ El Paraiso) ซึ่งส่วนใหญ่ก็จะเป็น Catuai และ Caturra แต่จากที่นำเสนอไป กาแฟฮอนดูรัสมีมากกว่าที่เรารู้ และการรู้ถึงความหลากหลายของกาแฟฮอนดูรัสนี้ก็จะช่วยให้ทั้งผู้ซื้อ ผู้ขาย หรือโรงคั่วกาแฟต่าง ๆ สามารถเลือกและพิจารณาว่าจะนำกาแฟพันธุ์ไหนมาใช้งาน ซึ่งเป็นสิ่งที่ดีและจำเป็นอย่างมาก
หากในฐานะผู้บริโภค การลองดื่มกาแฟฮอนดูรัสที่มีความหลากหลายมากขึ้นเป็นสิ่งที่ดี ถึงแม้ว่าความหลากหลายหรือพันธุ์อื่น ๆ นั้นจะหายากสักนิด แต่หากได้มีโอกาสลองอยากให้ลองดู ไม่แน่คุณอาจจะเจอกาแฟในดวงใจตัวใหม่ ที่ยอดเยี่ยมและคาดไม่ถึงเลยก็ได้
