ประเทศในแถบตะวันออกกลางนั้น นับว่าเป็นกลุ่มประเทศที่มีวัฒนธรรมกาแฟที่เก่าแก่ที่สุดแห่ง หนึ่ง ของโลก ถึงกับมีกาแฟอาราบิกแบบดั้งเดิม ที่เราเรียกกันว่า qahwa ที่ได้รับมรดกโลกทางวัฒนธรรม ขององค์การยูเนสโกในปี 2015 เลยทีเดียว
นอกจากความสำคัญทางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมในด้านของกาแฟแล้ว ในภาคส่วนกาแฟอื่นของตะวันออกกลาง ในไม่กี่ปีมานี้เรียกได้ว่าค่อนข้างที่จะอยู่ในยุคเฟื่องฟูเลยทีเดียว มีข้อมูลสำคัญ จากองค์การกาแฟ แห่งตะวันออกกลางพบว่า ตลาดแบรนด์กาแฟในแถบตะวันออกกลางและแอฟริกาเหนือ มีอัตราการเติบโต เพิ่มขึ้นจากเดิม 10.5 เปอร์เซ็นต์ในช่วง12 เดือนที่ผ่านมา ในจุดนี้ ประเทศซาอุดิอาระเบียมีการเติบโตมากที่สุด โดยคิดเป็น 40เปอร์เซ็นต์ของร้านกาแฟแบรนด์ทั้งหมดในภูมิภาคนี้
นอกจากมีแบรนด์กาแฟเติบโตขึ้นแล้ว ก็ได้มีเครือข่ายทั้งใหญ่เล็กที่เกี่ยวข้องกับกาแฟเพิ่มมากขึ้น มีทั้งร้านกาแฟขนาดเล็ก และรัฐกาแฟอิสระกำลังเปิดตัวในแถบตะวันออกกลางนี้ นอกจากนี้ยังมีความสนใจของผู้บริโภคที่มากยิ่งขึ้น ติดต่อกาแฟพิเศษ ทำให้เกิดความคาดหวังที่แตกต่างกัน สำหรับบาริสต้าในภาคส่วนนี้
และในวันนี้เอง เราจะมาคุยกันในเรื่องเกี่ยวกับ บาริสต้า กับการทำงานในแถบตะวันออกกลาง โดยจะเน้นไปที่บาริสต้า ที่เข้ามามีส่วนเกี่ยวข้องในกาแฟพิเศษ หรือกาแฟสเปเชียลตี้
ประวัติศาสตร์กาแฟ ในแถบตะวันออกกลาง
ก่อนที่เราจะไปคุยกันเรื่องของบาริสต้าในแถบตะวันออกกลางนี้ ซึ่งเป็นแถบประเทศ และภูมิภาคที่กาแฟค่อนข้างเจริญเติบโต เราจะชวนคุณย้อนไปในประวัติศาสตร์อันยาวนานของกาแฟบนภูมิภาคแห่งนี้กันก่อน
นักประวัติศาสตร์หลายคน ให้การยอมรับว่า ประเทศเยเมน ซึ่งเป็นประเทศที่ตั้งอยู่ทางตอนใต้สุดของคาบสมุทรอาหรับ เป็น ศูนย์ กลางการค้ากาแฟเชิงพาณิชย์แห่งแรกของโลก มีเเม้กระทั่งบางคนที่เชื่อว่า กาแฟถูกค้นพบครั้งแรกในเยเมน โดยนักบวชนิกาย Sufi ในราวศตวรรษที่ 9 แต่ก็มีหลักฐานชี้ให้เห็นว่า กาแฟแท้จริงแล้วถูกส่งมาจากเอธิโอเปีย ส่งมายังเยเมนในช่วงระหว่างศตวรรษที่ 14-15
จนถึงช่วงศตวรรษที่ 18 เมืองท่าที่ตั้งอยู่บนชายฝั่งทะเลแดงของเยเมนชื่อเมืองว่า Mokha ถือเป็นตลาดกาแฟที่ใหญ่ที่สุดในโลก ไม่นานการค้าและการผลิตกาแฟ ก็ได้มีการเติบโตขึ้นทั่วโลก แม้ว่าส่วนใหญ่แล้ว การเจริญเติบโตของภาคส่วนกาแฟจากผ่านโครงสร้างอาณานิคมและจักรวรรดิ มีร้านกาแฟหลายแห่ง เริ่มเปิดในหลายประเทศในแถบตะวันออกกลาง
ร้านกาแฟได้กลายเป็นพื้นที่ในการพบปะที่สำคัญอย่างรวดเร็วสำหรับผู้คนในท้องถิ่น ซึ่งจะรวมตัวกันเพื่อทำการหารือ และพูดคุยเกี่ยวกับประเด็นทางสังคม เศรษฐกิจ และการเมือง ยิ่งไปกว่านั้น ยังมีการเตรียมกาแฟที่บ้าน สำหรับผู้คนเพื่อจะทำการรับแขก ทุกวันนี้ก็ยังคงเป็นเช่นนั้นอยู่ในหลายพื้นที่ในแถบตะวันออกกลาง
การเข้ามาของกาแฟพิเศษ
แม้ว่าความสัมพันธ์ของประเทศแถบตะวันออกกลาง กับกาแฟจะมีมาหลายศตวรรษแล้ว แต่ในภาคส่วนของกาแฟพิเศษนั้น นับว่าเพิ่งจะเข้ามาสู่ภูมิภาคนี้เมื่อไม่นานมานี้เอง โดยดูไบ ในสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ นับว่าเป็นสถานที่แรกๆ ของแถบตะวันออกกลางที่มีเรื่องของกาแฟพิเศษ และค่อนข้างที่จะเฟื่องฟูเลย
บริษัทที่น่าสนใจคือบริษัท RAW Coffee ซึ่งถือเป็นหนึ่งในธุรกิจกาแฟพิเศษธุรกิจแรกๆ ที่มีการเปิดตัวในดูไบ ในช่วงปี 2007 ในตอนนั้นมีการนำเสนอเครื่องคั่วกาแฟ และมีการสนับสนุนให้มีการเริ่มธุรกิจกาแฟในสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ด้วย จนกระทั่งในช่วงปลายปี 2017 ถึงต้นปี 2018 กาแฟพิเศษเหล่านี้ ก็เริ่มมีการแพร่หลายไปทั่วอ่าวอาหรับ กาตาร์ และคูเวตด้วย
โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในช่วงไม่ถึง 5 ปีที่ผ่านมา ได้มีการเห็นได้อย่างชัดเจนว่า กาแฟพิเศษเฟื่องฟูและเติบโตในตะวันออกกลาง อย่างที่บอกว่าดูไบเป็นศูนย์กลางของการเปลี่ยนแปลง แต่ถึงอย่างนั้น การเติบโตในสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ในส่วนอื่น รวมถึงในซาอุดิอาระเบียก็ค่อนข้างเฟื่องฟู ไม่เพียงแค่เท่านี้ ยังมีนักลงทุน วางแผนการลงทุนในภาคกาแฟในตะวันออกกลางมากขึ้นเรื่อยๆ ดังนั้นเราจึงมีโอกาสได้เห็นการเจริญเติบโตมากขึ้นด้วย
แม้ประเทศที่ยังไม่ได้มีอัตราการเจริญเติบโตของกาแฟพิเศษ ก็มีการคาดการณ์ว่าจะมีการเติบโตในอีกไม่กี่ปีข้างหน้าเช่นเดียวกัน ยกตัวอย่างเช่นประเทศโอมาน นอกจากนี้แล้ว อัตราการบริโภคกาแฟของประเทศอื่นๆ อย่างประเทศอียิปต์และจอร์แดน ไม่กี่ปีมานี้ก็มีอัตราเพิ่มขึ้นอย่างมาก ซึ่งถือเป็นตัวบ่งชี้ ถึงศักยภาพที่จะสามารถเจริญเติบโตได้ต่อไป
บทบาทที่เปลี่ยนไปของบาริสต้า
ในร้านกาแฟเฉพาะทางทั่วโลก บาริสต้าค่อนข้างมีบทบาทสำคัญ ในการสร้างประสบการณ์การดื่มที่ดีของลูกค้า หน้าที่ความรับผิดชอบ และสิ่งที่บาริสต้ามีในร้านกาแฟ นอกจากรู้ถึงวิธีการเตรียมและการเสริฟกาแฟคุณภาพสูงแล้ว ยังจำเป็นที่จะต้องช่วยให้ผู้บริโภคตัดสินใจเลือกซื้อกาแฟได้ดียิ่งขึ้น นอกจากนี้เรื่องการให้บริการก็ต้องดีเยี่ยม และที่สำคัญที่ในปัจจุบัน จะต้องมีและจะต้องมากยิ่งขึ้น คือมีการเผยแพร่ความรู้ทางด้านกาแฟให้กับลูกค้าได้อีกด้วย นอกจากนี้ยังมีหน้าที่อื่นๆ ถี่ยิบย่อยซึ่งบาริสต้า จำเป็นที่จะต้องให้ความสำคัญด้วยเช่นเดียวกัน
นอกจากการฝึกฝนทักษะทางด้านเทคนิค และการบริการลูกค้าที่เป็นหลักแล้ว บาริสต้าจำนวนมาก ยังให้ความสำคัญเกี่ยวกับบทบาทในด้านการศึกษา การฝึกอบรม และทักษะในด้านของการจัดการด้วยเหมือนกัน ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับขนาดและโครงสร้างของบริษัท หรือร้านกาแฟนั้นๆ และเรื่องของความยืดหยุ่นก็เป็นสิ่งสำคัญ บทบาทเหล่านี้จำเป็นที่จะต้อง สามารถเปลี่ยนแปลงได้อยู่เสมอ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในร้านกาแฟขนาดเล็ก บาริสต้าอาจจะต้องมีส่วนร่วมในธุรกิจเกือบทุกด้าน ไม่เพียงแค่ด้านที่กล่าวมา อาจรวมไปถึงด้านการจัดการสต๊อก การจัดการโซเชียลมีเดีย และการสร้างคอนเทนต์เพื่อดึงดูดลูกค้าด้วย
แต่จุดที่น่าสังเกต ซึ่งเป็นความแตกต่างที่น่าสนใจ เมื่อกล่าวถึงร้านกาแฟในแถบตะวันออกกลางนั่นก็คือ บาริสต้าจำนวนไม่น้อยเลยทีเดียว จะเป็นชาวต่างชาติ ในช่วงหลายปีที่ผ่านมา บาริสต้าในตะวันออกกลางส่วนใหญ่จะเป็นชาวฟิลิปปินส์ อินเดีย และอินโดนีเซีย ซึ่งแต่เดิมบาริสต้ากลุ่มนี้อาจจะไม่ได้รับการยอมรับและความเคารพมากเท่าที่ควร
แต่เมื่อบริบททางสังคมเปลี่ยนไป วงการกาแฟพิเศษมีการเติบโตมากขึ้นในภูมิภาค อาชีพบาริสต้า ก็ได้กลายเป็นอาชีพที่ได้รับการยอมรับ และการเคารพอย่างกว้างขวางมากยิ่งขึ้น ตัวอย่างในซาอุดิอาระเบีย เมื่อภาคส่วนกาแฟพิเศษเฟื่องฟู ชาวซาอุดิอาระเบียเริ่มทำงานในอุตสาหกรรมกาแฟนี้มากยิ่งขึ้น บาริสต้าส่วนใหญ่ในซาอุดิอาระเบีย จากแต่เดิมแล้วจะเป็นชาวต่างชาติ ปัจจุบันได้กลายเป็นชาวซาอุดิอาระเบียเองมากยิ่งขึ้น
ผู้หญิงในภาคส่วนกาแฟ
หนึ่งในวัฒนธรรมกาแฟพิเศษของแถบตะวันออกกลาง ที่มีการเปลี่ยนแปลงไปอย่างชัดเจน คือการครอบคลุมบุคคลในอุตสาหกรรมมากยิ่งขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่ง มีการให้ผู้หญิงมาทำงานในภาคส่วนนี้
ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา มีผู้เข้าแข่งขันหญิง เข้าร่วมการแข่งขันกาแฟระดับชาติของสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์มากขึ้นเรื่อยๆ นอกจากนี้ในประเทศอื่นๆ อย่างประเทศซาอุดิอาระเบีย จำนวนผู้หญิงที่รับตำแหน่งเป็นบาริสต้าประจำร้านก็เพิ่มขึ้นเรื่อยๆ สิ่งนี้หมายความว่า ผู้หญิง สามารถที่จะมีประสบการณ์ในด้านของกาแฟมากยิ่งขึ้น และอาจสามารถทำธุรกิจกาแฟของตนเองในอนาคตได้ด้วย
แต่ถึงแม้ว่าในปัจจุบันทุกวันนี้ ผู้หญิงจะเข้ามามีบทบาทสำคัญในภาคส่วนกาแฟพิเศษเหล่านี้ในแถบตะวันออกกลางมากขึ้นเรื่อยๆแล้ว แต่ถึงอย่างนั้นในอุตสาหกรรมนี้ ที่มีผู้ชายเป็นส่วนใหญ่ ผู้หญิงก็ยังคงต้องต่อสู้และดิ้นรนอยู่ดี ซึ่งก็คาดการณ์ว่าอีกหลายปีข้างหน้าเรื่องนี้จะดียิ่งขึ้น
บทบาทของบาริสต้าที่จะเปลี่ยนไปในอนาคต
ด้วยศักยภาพในการเติบโตที่มากมายถึงขนาดนี้ ดังนั้นน่าสนใจที่จะคาดหวัง ให้บทบาทของบาริสต้าในแถบตะวันออกกลาง มีการเปลี่ยนแปลงและมีอะไรที่น่าสนใจมากยิ่งขึ้น
การแข่งขันทางด้านกาแฟต่างๆ ค่อนข้างมีบทบาทและมีส่วนสำคัญในอุตสาหกรรมกาแฟของแถบตะวันออกกลาง บาริสต้าที่ สามารถชนะการแข่งขัน หรือ สามารถผลักดันตัวเองให้เป็นที่รู้จักในอุตสาหกรรมได้ แน่นอนว่าจะได้รับข้อเสนองานมากมาย ทั้งจากร้านกาแฟและบรรดาโรงคั่วกาแฟ
มีอัตราการเพิ่มขึ้นของอินฟลูเอนเซอร์ด้านกาแฟ และแบรนด์แอมบาสเดอร์ สิ่งนี้เป็นที่ชัดเจนแล้วว่า ในบางประเทศแถบตะวันออกกลาง รวมถึงในส่วนอื่นๆ ของโลก กลุ่มคนเหล่านี้จะเป็นกลุ่มคนที่ สามารถดึงดูดผู้ติดตามทางโซเชียลมีเดียจำนวนมาก ซึ่งแน่นอนว่า สิ่งนี้ช่วยกำหนดแนวโน้มในอุตสาหกรรมกาแฟที่กว้างมากขึ้นได้
อาชีพบาริสต้ากลายเป็นอาชีพที่ได้รับการยอมรับ และยิ่งมีคนยอมรับในอาชีพบาริสต้ามากขึ้นเท่าไหร่ ภาคส่วนกาแฟพิเศษก็จะยิ่งเติบโตในตะวันออกกลางมากขึ้นเท่านั้นด้วย สิ่งนี้ชัดเจนมากยิ่งขึ้น โดยเฉพาะในคนหนุ่มสาวที่มีค่านิยมแตกต่างออกไปจากคนรุ่นเก่า
อย่างเราเป็นผู้บริโภคกาแฟคนไทย ค่านิยมและวัฒนธรรมกาแฟของแถบตะวันออกกลาง อาจจะใกล้ตัวเรามาก และเราไม่อาจจินตนาการถึงบทบาทสำคัญ ของบรรดาบาริสต้าในแถบนั้นได้ โดยเฉพาะบาริสต้าหญิง ยิ่งไม่ต้องพูดถึง คนกลุ่มนี้จำเป็นที่จะต้องสู้ และผลักดันตัวเองให้มีศักยภาพมากขึ้นเรื่อยๆ อย่างที่เราคาดไม่ถึงกันเลยทีเดียว
และเนื่องจากภาคส่วนกาแฟพิเศษเหล่านี้ ได้รับความนิยมมากขึ้นในแถบตะวันออกกลาง และแน่นอนว่ามันมีอัตราการเติบโตมากขึ้น จะเร็วหรือช้าก็ขึ้นอยู่กับบริบททางสังคม และอีกหลากหลายปัจจัยด้วยกัน แต่ไม่ว่าจะอย่างไรก็ตาม เราจะเห็นได้อย่างชัดเจนเลยว่า บาริสต้า จะเป็นกลุ่มคนที่เข้ามามีบทบาทสำคัญอย่างมาก ในการเจริญเติบโตของอุตสาหกรรมกาแฟ ในแถบตะวันออกกลางนี้
นี่เป็นสิ่งที่น่าสนใจ และเป็นหนึ่งภูมิภาคที่มีความน่าสนใจเป็นอย่างมาก จากแต่เดิมที่เป็นประเทศ ซึ่งมีวัฒนธรรมกาแฟเก่าแก่แบบดั้งเดิม ผู้คนดื่มกาแฟ และนับว่าเป็นจุดเริ่มต้นของกาแฟทั่วโลก น่าสนใจที่มีการพัฒนา และปรับเปลี่ยนให้เข้ากับยุคสมัยใหม่ มีการนำกาแฟพิเศษมาใช้งาน ดังนั้นจึงค่อนข้างน่าสนใจ และเป็นภูมิภาคที่น่าจับตามอง ว่ากาแฟในตะวันออกกลางจะเป็นอย่างไรต่อ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง หากเราจะกล่าวถึงวงการกาแฟพิเศษ หรือกาแฟสเปเชียลตี้ ที่ทุกวันนี้ทั่วโลกค่อนข้างให้ความสนใจ ให้ความสำคัญ และต้องเผชิญกับความท้าทายมากมาย สิ่งเหล่านี้ยิ่งทำให้ภาคส่วนกาแฟในแถบตะวันออกกลางน่าสนใจ และน่าจับตามองมากยิ่งขึ้นว่าจะดำเนินการ หรือเดินทางไปในทิศทางไหนกันแน่
