Touba Coffee วัฒนธรรมการ ดื่มกาแฟ จากประเทศเซเนกัล

ในหลายประเทศในแถบตะวันออกกลางและแอฟริกา ได้มีวิธีการในการสกัดกาแฟ และ ดื่มกาแฟ แบบดั้งเดิมอยู่มากมายหลากหลาย ที่มีมานานแล้วในอดีต แต่ก็ยังมีบางวิธีการ ที่ยังคงถูกนำมารื้อฟื้น และได้รับความนิยมมากขึ้นในปัจจุบัน มีเสิร์ฟให้เห็นทั้งในร้านกาแฟ และการชงดื่มเองที่บ้านของบรรดาผู้คนในแถบนั้น

หนึ่งในวิธีการสกัดกาแฟ และการ ดื่มกาแฟ เหล่านี้ คือสิ่งที่เราจะมาแนะนำกันในวันนี้ เรียกว่า Touba Coffee หรืออาจเรียกว่า Sufi Coffee ก็ได้ ซึ่งสิ่งนี้เป็นเครื่องดื่มแบบดั้งเดิมยอดนิยม ที่นิยมบริโภคกันมากในประเทศเซเนกัล เครื่องดื่มชนิดนี้ เป็นที่รู้จักภายในประเทศเซเนกัลเอง โดยได้ถูกคิดค้นและริเริ่มดื่มกัน ในปี 1902 ทางศาสนาชื่อ Sheikh Amadou Bamba Mbacké

แต่แล้วในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมานี้ เครื่องดื่มที่มีชื่อว่า Touba Coffee กลับได้รับความนิยมมากขึ้นโดยผู้คนจำนวนมากทั่วทั้งประเทศเซเนกัล ในทางกลับกัน สิ่งนี้ถูกผูกติดกับเรื่องราวเกี่ยวกับศาสนาน้อยลง และนอกจากนี้ เครื่องดื่มชนิดนี้ยังได้รับความนิยมในประเทศแถบแอฟริกาตะวันตก ซึ่งนับว่าเป็นอะไรที่ค่อนข้างน่าสนใจ

ดังนั้นแล้ว เราจะมาทำความรู้จักเครื่องดื่ม Touba Coffee ชนิดนี้กันให้มากขึ้น ว่าเครื่องดื่มชนิดนี้มีที่มาที่ไปอย่างไร และเหตุใดเราจึงต้องคุยกันเกี่ยวกับเครื่องดื่มชนิดนี้

ประวัติโดยย่อของ Touba Coffee

สาเหตุหนึ่งที่กาแฟ Touba Coffee กลับมาได้รับความนิยมสูงในประเทศเซเนกัล ก็เนื่องจากเครื่องดื่มชนิดนี้มีต้นกำเนิดที่อยู่ภายในประเทศนี้นั่นเอง ชื่อเครื่องดื่มชนิดนี้ ได้มาจากชื่อเมือง Touba ในประเทศเซเนกัล ซึ่งนับว่าเป็นเมืองที่มีประชากรมากเป็นอันดับสองในประเทศเลยทีเดียว

อย่างที่บอกไปว่า ในช่วงต้นนั้น Touba Coffee เป็นเครื่องดื่มที่บริโภคกันในพิธีกรรมทางศาสนา ในช่วงต้นศตวรรษที่ 20 Sheikh Mbacké (หรือชื่อที่ผู้คนในประเทศรู้จักกัน Serigne Touba) ผู้ก่อตั้งกลุ่มภราดรภาพอิสลามมูริเดะ (Islamic Mouride brotherhood) ได้ทำการแนะนำเครื่องดื่มชนิดนี้ ให้กับชาวมุสลิม Mouride ได้รู้จัก สำหรับชาวมุสลิมกลุ่มนี้ เมือง Touba นับว่าเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ที่สำคัญมาก

เหตุผลที่เครื่องดื่มชนิดนี้ได้รับความนิยมในประเทศ ส่วนหนึ่งเป็นเพราะชายผู้นี้ ซึ่งนับว่าเป็นบุคคลสำคัญทางวัฒนธรรมและศาสนาในประวัติศาสตร์ของประเทศซีมิโก้ ประเทศนี้อยู่ภายใต้การปกครอง และเป็นประเทศในอาณานิคมของฝรั่งเศสตั้งแต่ปี 1659 Serigne ได้อุทิศชีวิตของเขา เพื่อทำการส่งเสริมการประท้วงอย่างสันติ ในนามของอิสรภาพ เขาได้สนับสนุนความเท่าเทียมกันทางสังคม และเชื่อว่า สันติภาพนั้นจะเกิดขึ้นได้ และประท้วงเพื่อให้เกิดสันติภาพกับชาวเซเนกัล

แต่อย่างที่เรารู้ว่า มหาอำนาจอาณานิคมอย่างประเทศฝรั่งเศส จะนิยมในศาสนาคริสต์มากกว่า ในช่วงนั้นได้มีการกล่าวหา ว่าคำสอน หรือคำเทศน์ในศาสนาอิสลาม เป็นคำลวงที่ร้ายกาจ และนับว่าเป็นอาชญากรรมในช่วงเวลานั้นเลยทีเดียว Serigne ถูกบังคับให้ต้องลี้ภัยนานถึง 13 ปี อยู่ในประเทศเพื่อนบ้านอย่างประเทศกาบองและมอริเตเนีย หลังจากนั้นยังถูกกักบริเวณในบ้านเป็นเวลาอีก 15 ปีเมื่อเขากลับมายังประเทศเซเนกัลแล้ว

ในช่วงเวลาที่เขาอยู่ประเทศกาบองนั้น Serigne ได้ค้นพบเมล็ดพืชชนิดหนึ่งเรียกว่า Selim ซึ่งเป็นเมล็ดที่ได้จากฝักของต้น Xylopia aethiopica เป็นต้นไม้ที่มีถิ่นกำเนิดในแอฟริกากลาง เมล็ดพืช Selim นี้หลายคนเรียกกันอีกชื่อว่า พริกไทยเซเนกัล รสชาติจะมีความคล้ายกับพริกไทยดำ ใช้ในการปรุงอาหารท้องถิ่นของประเทศ

Serigne ก็เลยคิดว่า เมล็ด Selim นี้น่าจะเหมาะสมกับการนำมาคั่ว และนำมาทำเป็นเครื่องดื่ม เพื่อให้ภราดรภาพอิสลามของเขาได้ดื่มกัน เพื่อที่จะสามารถให้คนเหล่านี้ได้เข้าถึงจิตวิญญาณได้มากขึ้นในระหว่างการละหมาด ด้วยเหตุนี้เอง Touba Coffee จึงได้ถือกำเนิดขึ้น และได้รับความนิยมเพิ่มขึ้นในช่วงเวลานั้น

แม้แต่ในช่วงเวลาปัจจุบันนี้เอง ถึงแม้ว่าเครื่องดื่มชนิดนี้จะมีเรื่องราวมาจากเรื่องของศาสนาภายในประเทศ แต่ในปัจจุบันนั้น วัฒนธรรมการดื่ม Touba Coffee นับว่าเป็นเรื่องปกติทั่วทั้งประเทศเซเนกัล แต่ในปัจจุบันนั้นผู้คนดื่มเครื่องดื่มชนิดนี้ ไม่ได้มานั่งสนใจในเรื่องของความศรัทธา หรือเรื่องราวในประวัติศาสตร์แล้ว แต่กลับนำมาดื่มกันเป็นปกติทุกวัน

การทำเครื่องดื่ม Touba Coffee

นอกจากได้รับความนิยมในการใส่อาหารพื้นถิ่นของแอฟริกัน และใช้เป็นยาแผนโบราณแล้ว เมล็ดพืช Selim (หรือในภาษาท้องถิ่นเรียกว่า djar in Wolof) ยังคงเป็นส่วนประกอบสำคัญในเครื่องดื่ม Touba Coffee แต่ในปัจจุบันนั้น ได้มีการผสมกับกาแฟโรบัสต้าด้วย

เมล็ด Selim นั้น เมื่อทำการนำไปคั่ว เมล็ดจะแห้งและสุกอย่างรวดเร็ว มีอัตราการคั่วที่เร็วกว่าเมล็ดกาแฟมากเลยทีเดียว และโดยปกติมักจะคั่วกันแบบเข้มๆ เพิ่มขึ้นมาของเมล็ด Selim เมื่อนำมาผสมกับกาแฟโรบัสต้า จะมีรสที่เผ็ด และมีความขมเล็กน้อย บางคนบอกว่ามีรสและกลิ่นของพริกไทยดำ กระวาน และมีกลิ่นเหมือนน้ำส้มสายชูบัลซามิก และด้วยเครื่องดื่มชนิดนี้มีความขม ดังนั้นบางคนจึงเลือกที่จะเติมน้ำตาลเพิ่ม ซึ่งทำให้เครื่องดื่มมีความเข้มข้นมากขึ้นเล็กน้อย

ในการชง Touba Coffee สูตรโดยทั่วไปจะใช้เมล็ดกาแฟโรบัสต้าอยู่ที่ 100 กรัม เมล็ด Selimอยู่ที่ประมาณ 10 กรัม และน้ำ 800 มิลลิลิตร วิธีการชงหรือวิธีการสกัดนั้น จะมีความคล้ายกับการทำกาแฟดริป แต่จะใช้ผ้าในการกรอง บางสูตรอาจมีการใช้กานพลู หรือกระวานบด เพื่อช่วยในการเพิ่มรสชาติของเครื่องดื่มได้ด้วย

โดยทั่วไปในประเทศเซเนกัลนั้น ตามร้านอาหารต่างๆ และตามร้านสตรีทฟู้ดทั่วไป จะทำการเตรียมเครื่องดื่ม Touba Coffee โดยจะนำวัตถุดิบหลักทั้งหมด นำไปคั่วบนเตา หลายร้านอาจที่จะเคี่ยวเครื่องดื่มไว้เป็นวันเลย ก่อนที่จะเสิร์ฟให้กับลูกค้า โดยจะทำออกมา ทีละมากๆ ปกติแล้วจะใช้น้ำอยู่ที่ประมาณ 5 ลิตร ต่อกาแฟปริมาณ 1 กิโลกรัม และเมล็ด Selim บทอยู่ที่ประมาณครึ่งกิโล เพื่อเตรียมเครื่องดื่มในหม้อขนาดใหญ่ บางครั้งก็จะใส่น้ำตาลลงไปเพิ่มด้วย

ในปัจจุบันนั้น ได้มีการทำเครื่องดื่ม Touba Coffee จำหน่ายในรูปแบบของกาแฟแคปซูล หรือเป็นแบบถุงกาแฟมากขึ้น ดังนั้นผู้คนจึงดื่มเครื่องดื่มชนิดนี้กันเป็นเรื่องปกติมากขึ้นภายในประเทศ

ประโยชน์ต่อสุขภาพของ Touba Coffee

ผู้คนมากมายในประเทศเซเนกัล ดื่มกาแฟ Touba Coffee ด้วยเหตุผลด้านสุขภาพ และสิ่งที่ให้ประโยชน์ต่อสุขภาพ คือส่วนผสมที่ใส่ลงไปเพิ่มอย่าง Selim ในศาสตร์การแพทย์แผนโบราณของแอฟริกาตะวันตก เมล็ดพืช Selim สามารถที่จะใช้ในการรักษาโรคที่ไม่สามารถรักษาหายได้ ด้วยเหตุนี้ ผู้นำทางศาสนาจึงเริ่มกระตุ้นให้ผู้คนในศาสนาดื่มเครื่องดื่มชนิดนี้ระหว่างการละหมาด

ได้มีงานวิจัยบางชิ้น ที่สนับสนุนคำกล่าวอ้างเหล่านี้อยู่บ้าง ถึงแม้ว่าจะเป็นงานวิจัยที่จำเป็นต้องมีการศึกษาเพิ่มเติมมากมาย เพื่อทดสอบผลกระทบที่แท้จริงของพืชชนิดนี้ มีผลการศึกษาหนึ่งในปี 2019 ได้มีการระบุว่า ในเมล็ดพืชชนิดนี้มีสารประกอบที่ออกฤทธิ์ในการต้านพลาสโมเดียม นั่นหมายความว่า สามารถที่จะมีความต้านทาน และต่อสู้กับการติดเชื้อโรคมาลาเรียได้

จากการศึกษาอื่นๆ ยังสามารถที่จะแสดงให้เราเห็นว่า เมล็ดพืชนั้นมีฤทธิ์เป็นยาแก้ปวด สามารถที่จะต้านการอักเสบ ต้านเบาหวาน และต้านจุลชีพได้ แต่ก็ไม่ได้มีหลักฐานที่เป็นที่ประจักษ์แน่ชัดเสียทีเดียว ว่าพืชชนิดนี้สามารถที่จะรักษาโรคที่รักษาไม่หายได้

นอกจากนี้ มีรายงานด้านประโยชน์ต่อสุขภาพของเมล็ดพืช Selim ซึ่งส่วนใหญ่เชื่อมโยงกับการบริโภคแบบดิบ แทนที่จะนำมาคั่วและนำมาชงเป็นเครื่องดื่มแบบที่ทำกันอยู่นี้ ได้มีนักวิทยาศาสตร์ชาวเซเนกัลคนหนึ่งแนะนำว่า การที่เราชงเครื่องดื่ม Touba Coffee หรือการเคี่ยวทิ้งไว้เป็นเวลานาน จะทำให้เกิดสารที่เป็นกรด และสารไดเทอร์พีนออกมามากขึ้น ซึ่งอาจทำให้ระบบย่อยอาหารระคายเคืองได้

Touba Coffee กับการบริโภคที่เปลี่ยนไป

เมื่อพิจารณาถึงที่มา และความสำคัญทางประวัติศาสตร์ วัฒนธรรมของเครื่องดื่มชนิดนี้แล้ว ในปัจจุบันนับว่าการบริโภคเครื่องดื่มชนิดนี้ ได้มีการเปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลาอย่างมาก แต่เดิมนั้นเครื่องดื่มชนิดนี้จะถูกจัดเตรียม และบริโภคเพื่อใช้ในพิธีกรรมทางศาสนาเพียงเท่านั้น แต่ในปัจจุบันนี้ เครื่องดื่มถูกจัดเตรียมเพื่อใช้ในการบริโภคในโอกาสต่างๆ ทั้งที่สำคัญและเป็นการบริโภคประจำวันทุกวันในบ้านสำหรับครอบครัวของชาวเซเนกัล

บางคนดื่มเครื่องดื่ม Touba Coffee สำหรับใช้ในการสังสรรค์กับเพื่อนหรือครอบครัว แต่ก็มีคนบางกลุ่ม ที่ยังนำมาใช้ให้บริการกับแขกที่มาเยี่ยมเยือน หรือแม้กระทั่งเป็นส่วนหนึ่งของพิธีทางจิตวิญญาณบางอย่าง ก็ยังคงมีให้เห็นอยู่ในปัจจุบันเหมือนกัน ยังมีผู้คนกลุ่มหนึ่งมีความเชื่อว่า เครื่องดื่มชนิดนี้จะช่วยเพิ่มระดับพลังงาน และช่วยเพิ่มสมาธิให้แก่ผู้ดื่มได้อีกด้วย

การที่เครื่องดื่ม Touba Coffee ได้รับความนิยมมากขึ้น ส่วนหนึ่ง (หรืออาจเรียกได้ว่าเป็นส่วนใหญ่) ต้องขอบคุณบรรดาร้านกาแฟ ร้านอาหาร และร้านสตรีทฟู้ดทั่วประเทศเซเนกัล จนในทุกวันนี้ สามารถที่จะหาเครื่องดื่มชนิดนี้พบได้ในประเทศอื่นๆ ในแถบแอฟริกาตะวันตก

มีตัวเลขที่น่าสนใจ Touba Coffee ได้รับความนิยมเป็นอย่างมาก จนในปี 2007 มีรายงานว่า ในประเทศเซเนกัล ยอดขายของกาแฟสำเร็จรูปเนสกาแฟ ถึงกับลดลง ในขณะเดียวกัน ผู้คนก็หันมาบริโภคเครื่องดื่ม Touba Coffee กันมากยิ่งขึ้น ดังนั้นเพื่อตอบสนองของความต้องการของผู้บริโภคนี้ Nestlé จึงได้ทำการเปิดตัวกลุ่มกาแฟแอฟริกัน ซึ่งเป็นกลุ่มกาแฟที่วางขายเฉพาะในประเทศแถบนั้น จะมีรสชาติที่มีความคล้ายกับเครื่องดื่มท้องถิ่นของแถบแอฟริกันตะวันตก อย่างมีรสชาติของเครื่องเทศ

ยังมีเหตุผลที่กาแฟ Touba Coffee ได้รับความนิยมอยู่ เนื่องจากมีราคาที่ถูกกว่ากาแฟประเภทอื่นๆ ที่วางขายภายในประเทศ อีกทั้งคนหนุ่มสาวในประเทศเซเนกัล ยังชอบที่จะสร้างโอกาสทางธุรกิจ โดยการมีธุรกิจเป็นของตัวเอง การขาย Touba Coffee จึงเป็นทางเลือกหนึ่งที่ผู้คนนิยม

ตลาดสำหรับเครื่องดื่ม Touba Coffee

จากความนิยมในแถบแอฟริกาตะวันตก คำถามต่อมาก็คือ เครื่องดื่มชนิดนี้ มีศักยภาพมากพอที่จะวางขายในตลาดประเทศอื่นๆ และสามารถที่จะถูกผลักดันได้ขนาดนั้นหรือไม่

โดยปกติแล้ว Touba Coffee ที่วางขายอยู่นอกแถบแอฟริกาตะวันตกนั้น ส่วนใหญ่จะวางขายอยู่ในประเทศแถบฝรั่งเศสและแคนาดา ดังนั้นประเทศเซเนกัล จึงได้นำเข้าเครื่องดื่มชนิดนี้ไปยังประเทศฝรั่งเศสและแคนาดาอยู่บ้าง แต่ก็มีหลายประเทศเช่น สหรัฐอเมริกา อิตาลี หรือสเปน ประเทศเหล่านี้มีประชากรที่อพยพมาจากประเทศเซเนกัลจำนวนมาก พวกเขาเหล่านี้ดื่มเครื่องดื่มชนิดนี้เหมือนกัน และได้ทำการผลิตเครื่องดื่มชนิดนี้ขายกันด้วย ผู้ผลิตรายใหญ่ชาวเซเนกัล ที่ไปอยู่ในประเทศเหล่านี้ จึงมักจะวางขายและส่งออก Touba Coffee มากกว่าการนำเข้า

อีกตลาดหนึ่งที่น่าสนใจ และน่าจะเข้ากันได้ดีกับ Touba Coffee คือตลาดผู้บริโภคที่นิยมดื่มกาแฟแบบตะวันออกกลาง และกาแฟแอฟริกาแบบดั้งเดิมอื่นๆ อย่างกาแฟตุรกี หรือ qahwa

หากมองในตลาดอื่น อย่างในตลาดบ้านเรา ปิดหากจะให้มาขายเครื่องดื่มชนิดนี้ก็น่าจะดูแปลกไปหน่อย สิ่งที่น่าจะเป็นไปได้ที่สุด คือการนำมาวางขายในร้านจำพวก ร้านอาหารต่างชาติ ในบ้านเรามีร้านอาหารจากหลากหลายประเทศมาเปิดมากมาย หากผลักดันได้ ก็น่าจะอยู่ในร้านอาหารแบบแอฟริกาตะวันตก ไม่น่าจะถูกผลักดันให้มาอยู่ในร้านกาแฟ หรือคาเฟ่ได้ง่ายๆ และด้วยรสชาติที่ไม่คุ้นชิน จึงไม่ใช่เรื่องง่ายเลยที่จะกลายมาเป็นเครื่องดื่มที่ได้รับความนิยม

ด้วยความนิยมของ Touba Coffee ในอีกมุมหนึ่งของโลก ทั้งในประเทศเซเนกัลเอง และในประเทศแถบแอฟริกาตะวันตกอื่นๆ ดังนั้นสิ่งนี้ปฏิเสธไม่ได้เลยว่า เครื่องดื่มดังกล่าวที่น่าจะเป็นเครื่องดื่มที่ผู้คนไม่บริโภคกันมากมายนักแล้ว เติบโตขึ้นมามากเลย จากศตวรรษที่แล้ว เครื่องดื่มชนิดนี้ได้เติบโตขึ้นมาและก้าวข้ามเรื่องราวเกี่ยวกับศาสนา และการแพทย์ จนกระทั่งกลายมาเป็นเครื่องดื่มที่ผู้คนดื่มกันในชีวิตประจำวัน สำหรับคนส่วนใหญ่ภายในประเทศแถบนั้นไปแล้ว

สำหรับคนไทยเรานั้น การที่จะดื่ม Touba Coffee น่าจะห่างไกลจากเรามาก ไม่รู้ด้วยซ้ำว่าเครื่องดื่มนี้มีวางขายอยู่ในบ้านเราหรือไม่ แต่คาดว่าน่าจะหาดื่มได้ในร้านอาหารประเภทร้านแอฟริกา ซึ่งหากมีโอกาส นี่ก็เป็นเครื่องดื่มที่น่าสนใจที่น่าหามาลิ้มลองเช่นกัน การเรียนรู้รสชาติอื่น ที่มีความแปลกใหม่ไปจากเดิม เป็นเรื่องที่คอกาแฟอย่างเราทำกันเป็นปกติอยู่แล้ว ดังนั้นจึงเป็นการดีหากเราได้ลองเครื่องดื่มชนิดนี้ ไม่แน่อาจจะถูกใจใครบางคนก็ได้